Paradoks

Paradoks, görünüşte doğru olan bir ifade veya ifadeler topluluğunun bir çelişki oluşturması veya sezgiye karşı bir sonuç oluşturmasıdır.

Paradokslar insanlığın düşünsel gelişimi içerisinde oldukça önemli yer tutan ifadelerdir. Felsefe, mantık, matematik ve diğer tüm disiplinler paradoksal problemlerin çözümü ile uğraşılması sonucu bugünkü gelişmişlik düzeyine ulaşmışlardır.

Paradoksların Özellikleri

Aslında paradoksların özelliklerini belirleyecek bir standart yoktur. Ama genel bazı ilkeler ortaya koymak mümkün olabilir. Paradoksların geneli;

• çelişki içerir.
• görünüşte ve cümle bazında yani kendi içinde tutarlıdır.
• sürekli ve döngüsel bir çözümsüzlük içerir.
• çözümsüz kalabilirler.
• göründükleri kadar basit değildir.

Paradokslar, gerçeğin ifade ediliş şekli olabilir

Paradoksların tarihsel gelişimi içinde özellikle edebiyat alanında da ciddi yer işgal ettiklerini görürüz. Edebiyat eserlerindeki örnekleri inceledikten sonra, bir paradoksun sadece esprili veya eğlenceli bir bildirim olmadığı ortaya çıkar. Çelişkilerin, edebiyat dünyasında ciddi etkileri vardır, çünkü çalışmaların ana fikirlerini sıkça özetleyen ifadeler üretirler. Mesela George Orwell, Hayvan Çiftliği adlı eserinde, “Tüm hayvanlar eşittir, ancak bazıları diğerlerine göre daha eşittir” der ve bu, temel kuralların bir parçası olarak sunulmaktadır. Açıkçası örnek verilen cümle mantıklı sayılmaz. Bununla birlikte bir paradoksun anlamı, paradoks içindeki ifadelerin birbiriyle çelişmesine rağmen, içinde bir gerçeği barındırır. Tabii o gerçeğin ne olduğuna okuyucunun kendisi karar verecektir.

Toparlarsak…

Paradokslar, insan doğası ve konuşma şeklimiz hakkında çok şey açığa çıkarabilir. Birisi bize “Ben bir yalancıyım” derse, ona inanır mıyız yoksa inanmaz mıyız? Kendi içinde tutarlı görünen bu ifade aslında bir çelişkidir. Fakat bizi akıl yürütmeye sevk edeceği kesindir.

En ünlü paradokslardan bazılarını şöyle sıralayabiliriz:

• Yaptığım açıklama yanlıştır (Eublides paradoksu).
• Tek bildiğim şey hiçbir şey bilmediğimdir (Sokrates’in meşhur sözü).
• Bütün Giritliler yalancıdır (Giritli olan Epimenides’in paradoksu)
• Menon paradoksu

Yorumlar